Genovese Sendromu (Seyirci Etkisi) Nedir? Mobbing ile İlişkisi Neden Göz Ardı Edilmemeli?

🚨 Kriz Anında Kaç Kişi Yanınızda Olsa Rahatlarsınız?

Bir kriz anında yardım istemeniz gerekse, kalabalık bir yerde mi yoksa sadece bir kişinin olduğu bir ortamda mı olmak istersiniz? Çoğu insan kalabalığı tercih eder, çünkü daha fazla kişi = daha fazla yardım gibi gelir. Ancak Genovese Sendromu, bu düşünceyi sorgulatacak türden psikolojik bir fenomendir.

Genovese Sendromu Nedir?

13 Mart 1964’te, 28 yaşındaki Kitty Genovese, New York’un Queens semtinde bıçaklanarak öldürüldü. Cinayeti 38 kişinin izlediği ancak kimsenin müdahale etmediği iddia edildi. Bu olay, “seyirci etkisi” ya da diğer adıyla Genovese Sendromu olarak bilinen davranış modelinin psikoloji literatürüne girmesine neden oldu.

👉 Seyirci Etkisi Ne Anlama Gelir?

Seyirci etkisi, bir kişinin başkalarının varlığında yardım etme olasılığının azalmasıdır. İnsanlar, kalabalık içinde sorumluluğu başkasına devretme eğilimindedir.

Latane ve Darley'nin Deneyi: Dumanlı Oda Testi

Psikologlar Bibb Latane ve John Darley, seyirci etkisini ölçmek için bir deney düzenledi:

• 1. Grup: Odada yalnız kalanların %75’i dumana müdahale etti.

• 2. Grup: 3 gerçek katılımcıdan sadece %38’i harekete geçti.

• 3. Grup: 1 gerçek, 2 sahte katılımcının olduğu odada müdahale oranı %10’a düştü.

Bu deney, “sorumluluk dağılımı” arttıkça müdahale oranının düştüğünü net şekilde gösteriyor.

🤯 Neden Yardım Etmeyiz?

• Sorumluluk hissetmemek

• “Biri zaten ilgilenmiştir” düşüncesi

• Durumu yanlış yorumlama korkusu

• Kendi güvenliğini riske atmaktan çekinmek

Bu nedenler, bireylerin pasif kalmasına yol açar. Ancak bu pasiflik, kimi zaman ciddi sonuçlar doğurur.

İş Yerinde Genovese Sendromu: Mobbing Örneği

Seyirci etkisinin yalnızca sokakta ya da toplumda değil, kurumsal hayatta da ciddi etkileri vardır. Özellikle mobbing durumlarında, bu etki çok daha görünür hale gelir.

📌 Mobbing Nedir?

Mobbing, bir çalışanın sistematik olarak psikolojik baskıya, dışlanmaya veya küçük düşürülmeye maruz kalmasıdır. Bu durum, sadece uygulayıcıdan ibaret değildir. Seyirci konumundaki çalışanlar da sürecin bir parçasıdır.

🧠 Tınaz’ın İzleyici Tipolojisi (2006a)

Mobbing süreçlerinde gözlemci rolündeki çalışanlar, davranışlarına göre 5 grupta toplanır:

1. Diplomatik İzleyici: Arabulucudur, çözüm odaklıdır.

2. Yardakçı İzleyici: Mobbing yapanı destekler, ama gizliden.

3. Fazla İlgili İzleyici: Aşırı ilgi göstererek mağduru rahatsız eder.

4. Bir Şeye Karışmayan İzleyici: Tamamen tepkisiz ve ilgisizdir.

5. İki Yüzlü Yılan İzleyici: Görünürde tarafsızdır ama arka planda destekçidir.

❗ Sessiz Kalmak da Bir Tercihtir

Mobbing veya benzeri durumlara tanık olduğunuzda, sessiz kalmak suça dolaylı ortak olmak anlamına gelir. Seyirci etkisi yasal bir suç olarak tanımlanmasa da, mağdur üzerindeki etkisi suçtan farksız olabilir.

🔚 Sonuç: Sessiz Kalma, Göz Yumma!

Her birey, bulunduğu sosyal ortamda fark yaratabilir. Seyirci kalmak yerine harekete geçmek, hem bireysel cesaretin hem de toplumsal sorumluluğun bir göstergesidir.

Kalabalık ortamların bizi güvende hissettirmesi yanıltıcı olabilir. Gerçek güvenlik, etik duruş sergileyen bireylerle birlikte olmakla mümkündür. Unutmayın, hayatın sahnesinde her birimizin rolü vardır.

👉 Rolünüz “sessiz canavar” olmak zorunda değil.

📚 Kaynakça

• Burcu Beycan – Mobbing ve İzleyici Rolleri

• Latane & Darley, 1968: Bystander Intervention Studies

• The New York Times, 1964: Kitty Genovese Cinayeti Raporu